Reddar 50 kje i året

Ekteparet Åse Hjelmervik og Øyvind Eljervik bur på Hjelmervik gard i Skånevik, som har vore i familien til Åse i hundrevis av år. Dei har tre barn på 9, 15 og 20 år. Garden strekkjer seg over 1000 mål, frå fjord til fjell, med ein nydeleg sjøutsikt og ei kilometer lang strandlinje. I 2021 tok dei over garden frå foreldra hennar, som framleis bur der og bidreg med mykje god hjelp.

Det fyrste som møter ein når ein svingar av mot garden langs Strondavegen frå Skånevik, er kanskje noko uventa som møter ein, nemleg alpakkaar.

— Det er mange nysgjerrige som stoppar langs vegen for å ta bilete av alpakkaene, seier odelsjenta Åse Hjelmervik.

Hindrar matsvinn

På garden driv dei med ammekuproduksjon. Dei har alpakkaar, kystgeiter, katt og sjølvsagt ein gardshund. Men noko som skil Hjelmervik gard frå mange andre, er at dei tek imot kring 50 kje frå mjølkegeiter årleg som elles ville blitt avliva etter fødsel, utan at kjøttet hadde blitt nytta.

— Når me alar opp kjea og slaktar dei rundt seks månaders alder, får me nytta geitene på ein god måte og hindrar matsvinn, seier Hjelmervik.

Årsaka til at mange kje blir avliva rett etter fødsel er at dei har liten økonomisk verdi i mjølkeproduksjonen, og låg etterspurnad etter kjekjøt gjer det ulønsamt å fôre dei opp.

Når kjea kjem til garden, må dei læra å drikka morsmjølkerstatning. I starten må dei tvangsfôrast for å forstå at det er maten deira. Hjelmervik synst det kan kjennast vemodig, men ho veit at det er heilt nødvendig. Etter to månader inne slepp dei kjea ut på eit inngjerda område på garden. Det har aldri sett så fint ut i utmarka som når kjea har gått der. Dei held vegetasjonen nede. Men arbeidet stoppar ikkje når dyra er sleppt ut.

— Den dagen dei finn ut at dei kan hoppa over gjerdet, så gjer dei det. Graset er alltid grønare på andre sida, seier ho.

Ho fortel om ein gong då ho såg eit kje som poppa ut den eine hofta si for å krype under gjerdet, før det smidig poppa den inn igjen. Kjea er oppfinnsame, og finn dei eit hol i gjerdet, så oppdagar dei det raskt. Det er heller ikkje uvanleg at dei blir varsla om lause kje som må hentast inn. Når dyra blir større og meir eventyrlystne, krev det mykje arbeid å halde styr på dei. På grunn av dette, og fordi sommarferien startar i slutten av juni, blir slaktinga lagt til denne perioden. Det er Kjell Vidar Øglend i Ølen som skjer opp kjøtet, og på grunn av den unge alderen på kjea, er det ein mild og rund smak på kjøtet.

Stor etterspurnad

Kjøtet blir selt via REKO-ringen, direkte til kundar og faste stamkundar. Sjølv om dette ikkje gjer dei rike, opplever dei at dei bidreg til å kjempa mot matsvinn og fremjar kjekjøt som eit berekraftig alternativ. Eit populært produkt er Kjebab» – ein kreativ vri på kebab med kjekjøt. Fyrste året selde dei kjøtet til vener og familie for å teste responsen. Tilbakemeldingane var svært gode, og no, er etterspurnaden på» kjebab» så stor at dei ikkje klarar å dekka alle førespurnadar.

REKO-ringen, som Hjelmervik var med på å starta i Etne og Ølen i 2020 saman med Camilla Velde, er viktig for salet. Ho håpar fleire vil støtta lokalmat. REKO-ringen gir produsentane direkte kontakt med kundane utan mellomledd og gir kundane innsikt i kor maten kjem frå. Hjelmervik veit nøyaktig kvar dyra har vakse opp, kva dei har ete, og at dei ikkje har fått ukjente medisinar – i kontrast til mykje importert kjøt.

Ho forstår at folk synest mat kan vere dyrt, men meiner norsk sjølvforsyning bør prioriterast. Ho et sjølv variert mat og dømmer ingen for å kjøpe utanlandsk mat.

— Det er ikkje slik at eg ikkje kan kjøpe utanlandsk mat ein gong iblant. Men med alt som skjer i verda no, trur eg det er viktig at me får augene opp for dei som produserer maten her i landet, seier Hjelmervik.

Odelsjente

Hjelmervik vaks opp på garden, men var ikkje alltid sikker på at ho ville ta over drifta. Heldigvis kom ho på betre tankar, og Øyvind – som ikkje var oppvaksen på gard – blei også interessert i gardsdrift. Dei bygde huset sitt i 2013 og har sidan tatt større og større del i gardsdrifta på Hjelmervik gard før dei overtok.

Sjølv om livet på garden gir mykje glede, kan det vere utfordrande alltid å ha ansvar for dyra. Medan andre reiser på hytta alle feriar, må dei som oftast vera heime i vinterhalvåret. Hjelmervik misunner av og til dei som kan pakka bilen og reise på tur utan bekymringar, men kunne likevel ikkje tenkt seg eit anna liv.

Dei bidreg til å redusere matsvinn, skapar gode produkt og held norsk mattradisjon i hevd – noko dei er stolte av.