Nytt regelverk kan få følgjer for lokale bønder

I eit eventuelt nytt regelverk vil det tidlegare minstekravet om spreieareal bli erstatta av ei fosforgrense som skal gjelde for alle gjødselslag. Bakgrunnen for det nye regelverket er mellom anna å unngå for høgt fosfornivå i jord og vatn.

Etter dagens reglar er det tillatt med 3,5 kilo fosfor per dekar. Denne vil bli redusert til 2,3 kilo over heile landet med unntak av Rogaland der grensa er sett til 2,7 kilo fosfor per dekar. Grensa er redusert inn til eit nivå som ligg nær eit typisk behov og opptak i avlingar, men geografisk er det skilnader i avlingar og med høgare avlingar i Rogaland blir ikkje krava like strenge her som elles i landet.

— I det nye regelverket går ein direkte på fosfor og ein reknar ut kor mykje fosfor kvart dyreslag produserer. Alle vil få eit større krav, men det vil slå ulike ut på dei ulike dyreslaga. Gjødsla skal spreiast på eit større areal og fosforkravet gjeld enten det husdyrgjødsel eller handelsgjødsel. Areal vil bli ei utfordring, og mange bønder vil bli berørt av dette, seier rådgjevar Håkon Pedersen i Norsk Landbruksrådgjeving.

Forslaget til nye spreiingsreglar er i desse dagar ute på høyring, og skulle dei bli vedtatt betyr det at ein gardbrukar treng eit større disponibelt areal til å spreie husdyrgjødsla på. Dersom gardbrukaren ikkje kan auka spreiearealet på eigen gard må han finna andre løysingar. Leige av spreieareal kan vera ei løysing. Å levere til andre som har ledig areal eller kan ta imot og formidla gjødsel kan vere andre alternativ. Her kan mellom anna biogassanlegg vera ei moglegheit. Men dersom bonden ikkje klarar å finna løysingar må i verste fall talet på dyr reduserast.

I regelverket er det likevel rom for å lempa på kravet.

— Dersom bonden kan visa til at han tek ut store avlingar er ikkje kravet absolutt. Når ein tek ut store avlingar fjernar ein meir fosfor, seier han.

I det nye regelverket kan også innmarksbeite bli berørt. I dag må ein søkja om å spreie husdyrgjødsel på innmarksbeite, men handelsgjødsel kan bonden fritt spreie ut. I det nye framlegget vil dette bli innstramma.

— All innmarksbeite må ha godkjenning. Ein skil ikkje på husdyrgjødsel og handelsgjødsel, og alt må søkjast om, seier Pedersen.

Håpar på det beste

Som bonde i Rogaland tilhøyrer Torleif Stople i Skjold gruppa som får den minste innstramminga. Han leiger i dag spreieareal og så lenge han har tilgang på leigejord trur han dei nye reglane ikkje vil skapa større utfordringar.

— Eg har ikkje så stor grunn til å vera negativ, men eg er avhengig av leigeareal og det er spennande når ein leiger om dei ein leiger av treng arealet sjølv, seier Stople.

Han vil få ei utfordring dersom arealet han i dag leiger blir redusert.

Bonden i Skjold har mellom anna griser på båsen, og dei kjem betre ut enn enkelte andre dyreslag når det er snakk om fosfor i husdyrgjødsla.

— Eg driv med slaktegris og purker og slaktegrisen har fått mindre krav til spreieareal fordi det er mindre fosfor i griseskiten, seier han.

Biogass

Etnebøndene stiller på lag med landet elles når det gjeld tillatt fosformengd, men leiar i Etne bondelag, Roar Gundegjerde, trur dei fleste etnebønder vil klara å tilpassa seg det nye regelverket dersom det skulle bli vedtatt. I tillegg til leigeareal kan biogassanlegg vera ein del av løysinga for bønder som vil få bruk for større spreieareal. Her kan bønder som har overskot av gjødsel ta ei mindre mengd i retur frå biogassanlegget enn dei leverer inn, og bønder som ikkje har så mykje sjølv kan kjøpa frå anlegget.

— Dersom me får biogassanlegg kan det hjelpa. Då treng ikkje dei som leverer inn ta like mykje tilbake, seier Gundegjerde.

Spreiefristar

Det nye framlegget tek også føre seg spreiefristar og føreslår ein tidlegare spreiefrist om hausten, i hovudsak 1. september, med krav om å hauste eller etablere plantevekst etter siste spreiing. Tidlegare spreiefrist om hausten kan bety at fleire jordbruksføretak må utvide gjødsellageret for å ha nok plass til gjødsla fram til neste vår.

For dei fleste bøndene i Etne og Vindafjord blir ikkje dette noko stort problem.

— Spreietider får ikkje innverknad her hos meg, og sikkert ikkje hos andre heller. Det blir litt innstramming på våren og ein må køyre litt seinare. Det største problem er vêret. Om ikkje vêret slår til kan det bli litt urfordringar, seier Stople.

Det er Landbruks- og matdepartementet, Klima- og miljødepartementet og Helse- og omsorgsdepartementet som sender forslag til ny forskrift om gjødselbruk på høyring. Høyringsfrist er i slutten av juni.