— Statnett feilinformerer

Trioen som utgjer den tekniske gruppa som kjempar for at kraftutbygginga mellom Blåfalli i Kvinnherad og Gismarvik i Tysvær skal gå gjennom kablar i jord og sjø, er på Tesdal for å ta fjella i nærare augesynd. Herfrå kan dei sjå både Strypeheiene og Høylandshovda som fri natur, og dei kjempar med nebb og klør for at det skal vera slik, også i framtida.

— At store monstermaster, utstyrt med 420 kV kraftleidningar skal bli ein del av dette bildet, kan me ikkje akseptera. Det blir eit inngrep i naturen som kjem til å gå ut over både dyreliv, og den frie naturen, seier Grethe Tesdal.

Trur på sprekk

Statnett har sendt inn konsesjonssøknad med konsekvensutgreiing for ny kraftleidning, med høyringsfrist 13. februar.

I denne søknaden har Statnett kalkulert med ein kostnad 1,22 milliardar kroner for høgspentlinja mellom Blåfalli og Gismarvik. Dette synest trioen høyrest heilt urealistisk ut. Om ein tar ein kikk på NVE sin eksterne rapport på kostnadar ved tidlegare utbygging av luftleidningar, står kostnadsestimata ikkje i tråd med sluttsummane.

— Når ein ser på fire av dei store prosjekta til Statsnett dei siste åra, er estimata 100 prosent feil i snitt. Det gir oss grunn til å tvila på at 1,22 milliardar for Blåfalli – Gismarvik er ein reell pris på dette prosjektet også, seier Strømsvold.

Han listar opp fleire eksempel: Konsesjonssøknaden på Bamble – Rød var på 218 millionar kroner, mens sluttkostnadane landa på 380 millionar. Ei auke på 74 prosent. Namsos – Hofstad var estimert til 316 millionar kroner, men landa på 646 millionar, som utgjer ei auke på 100 prosent. Ofoten – Balsfjord hadde eit prisestimat på 820 millionar kroner, mens sluttkostnadane auka med 79 prosent og landa på 1,4 milliardar, og Sima – Samnanger var i konsesjonssøknaden estimert til å kosta 396 millionar kroner, men hadde ein sprekk på 128 prosent, og fekk ein sluttsum på 904 millionar kroner.

— Me trur ei 420 kV-linje frå Blåfalli til Gismarvik vil kosta over to milliardar kroner, seier Strømsvold.

Passiv aktør

Dag Neraal kan opplysa at Statnett aldri konkret har vurdert sjøkabelalternativet, og at eit kostnaden for eit slikt alternativ er blåst opp og tatt frå lause lufta. I mai 2021 sende NVE eit brev til Statsnett og bad om utredningar for traseendringar av høgspentlinje. Dei etterspurte også detaljerte kostnadar for omsøkte stasjonar, luftleidningsalternativ, og for utredning av sjøkabel. NVE brukte mange månadar før dei behandla svaret frå Statnett på sjøkabelalternativet, og har så langt ikkje sendt ut konklusjon eller brev til Statnett på dette.

— NVE opptrer som passiv aktør for eit grønare skifte og på å bruka sjø- og jordkabelsystem, der dette er mogleg. Det meiner me er totalt uakseptabelt, seier Strømsvold, og legg til at ein dermed ikkje kan slå fast at sjø- og jordkabel blir mykje dyrare enn master og 420 kV-linjer.

60 km sjøkabel

Neraal, Tesdal og Strømsvold meiner det heller ikkje er tekniske problem med ein 60 kilometer lang sjøkabel frå Indre Matre til Sunnfør i Ålfjorden.

— Om du kikkar på kartet, så kan ein reisa med båt beine vegen frå Indre Matre til Sunnfør, seier Strømsvold.

Frå Sunnfør til Årek i Grinde kan jordkabel gravast ned i bakken, og her er det utmark og beite hele vegen. Ein støyter ikkje på fjell eller liknande som må sprengjast bort.

— Nedgravinga av jordkabel vil berre vera synleg eit par år, før både utmark og jorder er tilbake slik dei opphavleg var før gravinga. Det vil ikkje vera eit inngrep i naturen som blir synleg for alltid, seier Neraal.

Frå Årek og vidare til Gismarvik er det ingen veg utanom høgspentlinjer, noko som allereie ligg inne i Statnett sine omsøkte planar.

— Med sjø- og jordkabel sparar me store lufttrekk over Åkrafjorden, Stordalsvatnet, gjennom Etnefjellet og over Grindafjorden ved Skjoldastraumen. Ein installasjon av sjø- og jordkabel kan også installerast raskare enn høgspentlinjer, seier Strømsvold.

Barmarksløyper

I konsesjonssøknaden har Statnett har også opplyst at mange stader blir det planlagt ny anleggsveg på eksisterande barmarksløyper.» Om ein tar definisjonen på barmarksløyper i nærare augesyn, er dette ein traktorveg eller køyrespor på inntil tre meter i breidde.

— Mange av områda Statnett har omtalt som barmarksløyper, er det i dag berre ein smal sti. Gjerne så smal at to ikkje kan gå side om side ein gong. Me kan ikkje akseptera at det kjem ein tre meter brei grusveg, der det i dag berre er ein sti, seier Tesdal.

Ho er også bekymra for dyrelivet i fjellet. Sommaren 2021 blei det observert raudlista salamander i eit tjern på Strype. Det har i mange år vore observert tiurspel ved Høylandshovda. Begge desse stadene er det no planlagt monstermaster.

— Om ein ser til Hardanger, forsvann tiurleiken i Haugse då Statnett byrja anleggsarbeidet. Denne tiurleiken har ikkje kome tilbake etterpå, seier ho.

Må inn på Stortinget

Tysdag inviterte teknisk gruppe til eit Teams-møte med både lokale og sentrale politikarar, for å setja fokus på saka, og for å få stortingspolitikarane til å ta denne saka opp med sine i deira parti.

— Sjø- og jordkabelalternativet må få første prioritet, og førast fram på bordet til olje- og energiministeren, og må snarast inn som tema på Stortinget. Regjeringa bør etablera ein eigen sjø- og jordkabelkommisjon i tillegg til Statnett.

Reaksjonar

Reaksjonane var mange blant politikarane som var med i det digitale møtet.

— Det er ikkje tvil om at Statnett opererer eigenrådig her, og at prosjektet sjø- og jordkabel er overraskande avskrive. Det er uforståeleg, når sjøkabel til Nordsjøen er godt innarbeidd, seier stortingsrepresentant og medlem av Energi- og miljøkomiteen, Marius Arion Nilsen (Frp).

— Hardanger er eit slåande eksempel på at Statnett får tura fram som dei vil. Dette må me få ein slutt på. Om ein ser til Hardanger, må mastene no flyttast fordi dei frys ned, og det er overraskande at sjøkabel frå Sima til Samnanger var umogleg, når sjøkabel frå Sima til Skottland er fullt mogleg, seier Rødt-politikar i Odda, Terje Kollbotn.