Slepp å stoppe kraftutbygging

— Hadde forslaget om å innføre grunnrenteskatt også på småkraftverk under 10 megawatt (MW) – ned til 1,5 MW – blitt vedteke, ville desse kraftverka aldri blitt bygde. Me hadde ikkje fått dei finansierte. Og eg frykta at fleire småkraftprosjekt i Åkrafjorden/Rullestad-området ville lidd same skjebne, seier Egil Kambo i Kambo Energi, som òg sit i styret i Småkraftforeininga, til Haugesunds Avis, som var først til å omtale saka.

Den foreslåtte skatten frå Ap-regjeringa ville auka beskatninga frå 22 til 67 prosent for verk mellom 1,5 og 10 MW.

Frp, Høgre, Venstre, KrF og Sp går saman om eit såkalla dokument 8-forslag, der det heiter at grunnrenteskatten for småkraftverk skal haldast på dagens nivå. Med 90 mandat har dei fleirtal på Stortinget.

Frå pluss til minus

I Etne kommune ligg det mange kraftverk i ulik storleik, og fleire skal det etter planen bli. Ein stor aktør i Åkrafjorden er Småkraft AS. Selskapet sette Kvernhuselva (under E134 på Rullestad) og ei rad andre småkraftprosjekt rundt om i landet på vent då meldinga kom om at regjeringa ville innføre den nye grunnrenteskatten.

Det største på Rullestad, Bordalen kraftstasjon ved Rullestadvatnet, med ein effekt på 23 MW, ville ikkje bli berørt. Dette fordi så store kraftverk uansett må betala grunnrenteskatt.

Småkraft-direktør Terje Vedeler seier til Haugesunds Avis at også Skromme kraftverk og Kvernhuselva er komne så langt at dei vil bli fullførte – så sant det ikkje blir innført grunnrenteskatt. Bordalen på Rullestad blir det nest største i deira portefølje.

Kambo fortel at hans prosjekt Miljateigelva vil, utan grunnrenteskatt, ha ein noverdi på 60–65 millionar kroner. Med grunnrenteskatt vil den same elva ha ein noverdi frå kraftproduksjon på 33 millionar kroner. Den reine utbyggingskostnaden ligg på om lag 45 millionar, pluss at me ville fått ein linjekostnad frå Fagne for å få krafta ut på åtte til ti millionar.

— Ingen ville investert i eit så ulønsamt prosjekt. Ingen ville lånt oss pengar. Og om det likevel skulle bli ei utbygging, ville det gitt kjempetap, og grunneigarane ville sitja att utan fem øre i elveleige, seier Kambo.

Fire av ni kraftverk i fare

Vedeler seier han er utruleg letta» over at det ser ut til å gå mot eit fleirtal i Stortinget som ikkje vil vedta grunnrenteskatt for småkraftanlegga.

Kambo seier at i ytterste fall kunne fire av dei ni uferdige eller planlagde småkraftverka i Åkrafjorden/Rullestad blitt stansa dersom grunnrenteskatten hadde blitt innført.

Dei fleste grunneigarane har med i avtalene sine med utbyggingsselskapa at deira inntekter frå falleiga vil bli justerte ned dersom det kjem nye skattar og avgifter.

Kambo Energi har fått konsesjon frå NVE med frist til oppstart for bygging av Miljateigelva kraftverk 28. juni 2026. Over nyttår startar Egil Kambo arbeidet med Miljateig kraftstasjon ved Åkrafjorden, for å nytte fallhøgda på nedsida av gamlevegen til Markhus.

Klar beskjed

Saka har skapt stort engasjement på Stortinget. Tor Mikkel Wara (Frp) synest det er bra at parti som er samde i sak, står saman om forslag. Sps energipolitiske talsperson Maren Grøthe seier til NTB at dei vil gi ein klar beskjed til finansminister Jens Stoltenberg (Ap).

— For Senterpartiet handlar det om at dette vil ramme ei rekke distriktsarbeidsplassar. Det vil vere ei stor overføring frå norske lokalsamfunn over til staten. Det er me imot, seier ho.

— Det er viktig at det skal vere lønnsamt å satse på lokal kraftproduksjon, føyer ho til.

— Skaper det ikkje litt rot når de gjer opp framtidige budsjettsaker med Stortinget på førehand?

— Dette var ei viktig sak for Stortinget å ta stilling til og gi eit tydeleg signal på, seier Grøthe.

Massiv motstand

Forslaget har allereie møtt massiv motstand i småkraftbransjen. Fleire selskap har varsla stans i planlagde utbyggingar.

— Eg er glad for at borgarleg side og Senterpartiet no står saman om å stanse forslaget. På kort tid har me fått inn ei rekke meldingar frå heile landet om påbyrja kraftutbyggingar som stoppar opp. Fleire kraftverk risikerer også å gå i minus og gå konkurs eller måtte leggje ned, seier Aleksander Stokkebø, Høgre sin talsperson for energi- og miljøpolitikk.

På spørsmål frå NTB om det ikkje hadde vore lurt å la høyringsrunden gå sin gang før ein skrota forslaget, svarer Wara:

— Me vil ha det systemet me har i dag. Det treng me ikkje å greie ut.

Raudt og MDG reagerer

Frå raudgrøn side kjem det klare reaksjonar på at Sp har valt å danne fleirtal med høgresida i saka.

— Viss Sp skal vere budsjettpartnar, er det ikkje greitt at dei går saman med andre fleirtal om ting som i hovudsak er eit budsjettspørsmål. No må me klare å samle oss og samarbeide, seier finanspolitisk talsperson i MDG, Ingrid Liland.

Senterpartiet forsvarer seg med at auken i grunnrenteskatten er eit målretta angrep på Distrikts-Norge».

— Det er inga overrasking at me er imot dette, seier Grøthe.

Raudt: – Prematurt

Sofie Marhaug i Raudt meiner det er prematurt å avvise justeringar i grunnrenteskatten før saka er behandla i høyring.

— Grensene i dag er harde og har uheldige konsekvensar både for folk og natur. Nedbygginga av norsk natur skjer bit for bit, og den såkalla småkrafta er ein del av problemet, påpeikar ho.

Ifølgje Småkraftforeininga finst det nesten 1500 små kraftverk i Noreg, som til saman bidreg med ein årleg produksjon på meir enn 11 terawattimar (TWh). Saman står desse kraftverka for 8 prosent av Noregs totale straumproduksjon.

Fornybar Norge skriv i ein e-post til NTB at dei er glade for avklaringa onsdag.

— Energiselskapa planlegg store investeringar i ny, lønnsam energi, men dei må vite at reglane som gjeld under bygginga, også gjeld når anlegga blir sette i drift. Det er særleg viktig når det gjeld skatt, og derfor er det fornuftig å leggje bort forslaget, seier leiar Bård Vegar Solhjell.