Reddar skular med vindkraft

— Det hadde ikkje gått bra utan desse inntektene. Me hadde nok berre hatt éin skule i Fitjar, seier ordførar Wenche Tislevoll (H) i Fitjar.

Inntektene kjem frå både produksjonsavgift og eigedomsskatt. Fitjar får ni millionar kroner i produksjonsavgift, som varierer litt frå år til år, og kring ni millionar kroner i eigedomsskatt frå parken.

Alle barna i den 3.200 innbyggjar store kommunen går sine siste tre grunnskuleår på Rimbareid barne- og ungdomsskule. Dei har òg 1.–4. trinn i Øvrebygda skule og 1.–7. trinn i Selevik skule. Tislevoll seier at dei nok ikkje hadde hatt dei to siste utan vindkraftinntekter.

— Pengane i avtalen med utbyggjarar då parken blei bygd gjorde at me kunne byggje ein ny fløy på Rimbareid skule, fortel ordføraren.

Energi til heile regionen

Midtfjellet vindpark opna i 2013 med 44 møller, og frå 2018 har det vore 55 møller. Dei første møllene produserte 2,5 megawatt kvar, dei siste 3,6. Parken i Fitjar produserer nesten ein halv terrawatt eller rettare sagt 420 GWh– nok straum til alle 60.000 innbyggjarar i Sunnhordland. Det blir no planlagt ein ny trafo på Midtfjellet for å avlasta Stord trafostasjon, dette vil medføre til auka kapasitet for forbruk i Sunnhordland.

— Krafta frå fjellet vårt hjelper næringslivet i heile regionen, seier Tislevoll.

Vindkraftverket har vore forvalta av det tyske investeringsselskapet Aquila Capital i mange år, men i 2024 kjøpte Sunnhordland Kraftlag (SKL) og Fitjar Kraftlag anlegget.

Frå skepsis til turglede

Det var ein del lokal motstand mot vindparken før den kom, men ifølgje ordføraren er det lite igjen av den no. Ho minnast at det var mykje snakk om lyd og anna i starten, men dei siste fem åra har ho ikkje høyrt noko om det.

— Folk har vendt seg til både synet og lyden, meiner Tislevoll.

Generelt er naturinngrepa ein drivar bak mykje mot vindkraft. I Fitjar ser ordføraren oppsida med høvet lokalbefolkninga har fått til å kome seg til fjells. Gjennom avtale med utbyggjar fekk dei forskotert vegen frå sentrum og opp til møllene.

— No kan ein kjøra 2,5 kilometer opp i fjellet, slik at fjellet blir tilgjengeleg for alle, sjølv om dei endåtil berre kjører opp, seier ordføraren.

Fleire folkehelsefremjande tilbod har blitt etablerte i fjellet. Ei to kilometer lang lysløype og ei universal rundløype på ein kilometer er på plass. Tislevoll snakka nyleg med ei eldre kvinne som kjørte til Fitjar fleire gongar i veka for å kunne gå rundløypa rundt Olstjødno.

Midtfjelet bikerail, ein sykkelsti på 1,8 km er nett opna, den einaste i sitt slag i Sunnhordland. Det er òg tilbod som frisbeegolfbane og trimapparat. Alt dette som følgje av ein Tiltaksplan for Fitjarfjellet.

Ferdsel i fjellet har blitt populært. Det er både stolpejakt og trimpoeng i Midtfjellet.

I tillegg har tilrettelegging av vegar gjort det enklare å ha sauer i fjellet, noko som har positive ringverknader for lokalt landbruk. Tislevoll understrekar at ein fjerdedel av fjellet er bygd ut med møller, og at resten av fjellet må blir bevart som urørt natur.

Når dagens møller går ut på dato, er ho tydeleg på at dei må erstattast med nye for å bidra til det grøne skifte med å produsera fornybar kraft.

Oppmodar til å sjå moglegheiter

I sitt forslag til budsjett og økonomiplan for Vindafjord foreslår kommunedirektør Yngve Folven Bergesen å starte ein prosess for å få ein ny struktur for barnehagar og skular i kommunen, for å spare 20 millionar kroner i året frå skuleåret 2028/2029. Som eit alternativ til kuttet trekkjer han fram å skaffe tilsvarande nye inntekter – til dømes gjennom vindkraft.

— Å sjå på moglegheitene og å greie dei ut, synest eg absolutt ein bør vurdere. Ei utgreiing betyr ikkje at ein nødvendigvis går for å byggje, seier Tislevoll.

Ho understrekar at det er vanskeleg for ho å seie korleis ein eventuell vindpark i Vindafjord blir, men å sjå på moglegheitene meiner ho at ein absolutt bør gjere. Fitjar-ordføraren ser at òg kommunedirektøren i Stord seier at dei må sjå på andre inntekter, og viser til vindkraftinntekter i Fitjar.

Vindkraft er ikkje den einaste måten Tislevoll ser for å få ekstrainntekter i kommunekassene. Til dømes får Fitjar inn nesten 20 millionar frå Aker BP sitt kompenseringsanlegg i Årskog, som skal levere straum til elektrifiseringa av Yggdrasil-feltet i Nordsjøen. Dei får òg inn gode inntekter frå havbruk – spesielt anna kvart år, når ein får inntekter av konsesjonssal.

— Av desse nevnte områda får me inn store ekstrainntekter, over 50 millionar dei åra utbetalingane frå Havbruksfondet er på topp – likevel har me ikkje meir enn me må for å ivareta ein robust kommuneøkonomi, seier ordføraren.

Til kommunar som går inn i prosessar med mogleg etablering av vindkraft, rår Tislevoll til at ein ser på kva positive ringverknader ei slik etablering kan gjere for dei. Ho understrekar viktigheita av å inngå gode avtalar med utbyggjarane, slik Fitjar fekk til. Landssamanslutninga av Norske Vindkraftkommunar (LNVK) bistår i slikt arbeid.

Fryktar for bulysta

Leiar Rune Bråthen i Motvind Vindafjord er langt meir kritisk til ideen om å redde skular og barnehagar med vindkraft. Lokallaget var ikkje overraska over at dette blei skissert som eit alternativ i kommunedirektør Yngve Folven Bergesen sitt budsjettforslag.

— Det har me sett mange gonger før – at det blir brukt i sårbare område for å få folk til å tru at dei må ofre litt for å unngå kutt i viktige tenester, seier Bråthen.

Han meiner at ein heller bør sjå på andre område i kommunen å spare pengar på, og at ein ikkje kan setje vindkraft opp mot nedlegging av skular og barnehagar. Lokallaget er tydeleg på at naturen må vernast, ikkje byggjast ned. Han registrerer Tislevoll sin glede over møllene i Fitjar.

— Kor frelst ho er av dei pengane får vere opp til ho, men me kan heller sjå til kommunar som Tysvær, der mange er misnøgde med turbinane og nedsidene dei har skapt for dei. Andre stader i landet er det politikarar i hopetal som har angra at dei sa ja. seier Motvind-leiaren.

Med gode resultat dei siste åra stiller han spørsmål ved om det er slik at kommuneøkonomien treng vindkraftinntekter for å halde drifta gåande. Vidare peikar han på konsekvensar som tap av verdi på bustadar. I staden for å redde skular og barnehagar ser han for seg at vindturbinar kan skremme vekk unge folk, og slik svekkje grunnlaget for å halde dei i drift.

— Eg trur det vil svekkje bulysta. Folk flyttar ikkje til Vindafjord for å sjå inn i eit industriområde – dei flyttar hit fordi her er fredeleg og naturleg. Eg er sikker på at det finst andre næringar me kan satse på utan å rasere det visuelle inntrykket, seier Bråthen.

Han understrekar at han ikkje er motstandar av verken industri eller kraftproduksjon. Blant anna er han positiv til utvikling av vasskraft.