Frå rivingsobjekt til prakteigedom

Bak kvitmåla stakittgjerde og omkransa av frodige blomsterbed ligg det koselege gardstunet til Randi Berge. Hovudhuset og løa har stått på tunet i Sandeid sidan det blei bygd på starten av 1930-talet, og etter at 56-åringen frå Ølensvåg kjøpte det vesle folgetunet for fire år sidan har dei gamle bygningane fått selskap av både eldhus og drivhus.

Den sju mål store eigedomen hadde stått fråflytta i over 25 år og bar sterkt preg av forfall då den nye eigaren overtok. Løa var i ferd med å ramla ned. Hagen var overgrodd av tre og buskar. I hovudhuset var dei fleste vindauge knuste og ein halvmeter med vatn dekka kjellargolvet. Men for Randi var dette draumetunet. Ho er utstyrt med eit ekstra stort hjarte for det gamle og mista ikkje motet sjølv om det meste var til nedfalls.

— Garden blei kjøpt som eit rivingsobjekt. Eg synest gamle hus er estetisk vakre og eg har interesse av å ta vare på gamle ting, seier Randi Berge.

Hovudhus

Det var ikkje lite arbeid som måtte til for å leita fram fordums prakt i dei gamle bygningane. Første steg på renoveringsstigen var å setja hovudhuset i stand. Utvendig blei alt rive heilt inn til tømmerveggene før huset fekk seg ei isolerande kappe og ny kledning. Tidsrette vindauge blei sett inn, skifertaket blei tatt ned og lagt opp igjen og nytt elektrisk anlegg montert. Ny drenering rundt huset sikra kjellaren mot framtidig vassinntrenging og utedoen blei erstatta av eit funksjonelt bad med eige dusjhjørne og vassklosett. Innvendig var dei gamle tømmerveggene like fine som dagen dei blei sett opp og trengte berre å få oppfriska malingslaget som blei påført golv og vegger ein gong på 60-talet. Bestemor sin gamle Bjørnomn frå 1945 har fått plass i stova ved sida av eit gamalt skatoll frå Suldal og alle møblane i huset er av god gamal årgang.

— Tømra og bjelkelag var fine og taket var godt. Det var nok til å berga huset. Huset skal brukast og har alle moderne fasilitetar, men det skal sjå ut slik det alltid har vore, seier Berge.

Løe og eldhus

Sjølv om hovudhuset var i dårleg stand var tilstanden på løa langt verre. Her hadde tida verkeleg sett sine spor og heile bygget var i ferd med å ramla saman. Men heller ikkje dette skremde den driftige vågsbuen. Den gamle fjosdelen blei tatt vare på og er ombygd til bar og opphaldsrom. På dei gamle tømmerveggene kan ein framleis sjå merke etter dyra som har skrubba seg mot veggen. For å behalda den gamle stilen på den nye delen av bygget fekk ho skore tømmer lokalt både til reisverk og kledning. I første etasje tek ein romsleg garasje opp storparten av golvarealet og i etasjen over er det laga eige festlokale med langbord og koseleg sofakrok. Den gamle utedoen har fått nytt liv med avisutklipp frå slutten av 1950-talet limt på veggene og ein 60-tals vask i det eine hjørna.

Eldhuset vegg-i-vegg er oppført frå grunnen med oppmurt bakaromn, kjøkenkrok og opphaldsrom, og utomhus har ein blankpolert lastebil av eldre årgang fått husrom.

— Dette er ein Opel Blitz 1958 modell. Per kjøpte ein del gamle bilar og eg har tatt vare på dei. Me også har ein Cortina 1965 modell og ein Opel Olympia 1952 modell, seier Randi og tek ekstra godt på dei gamle klenodia etter at mannen gjekk bort for eit par år sidan.

Hage og drivhus

Den store tomta byr på rikeleg plass til både kjøkkenhage og blomsterbed. Randi er ei hageinteressert dame og lærdommen ho har hatt med seg frå barndommen heime på garden i Suldal har kome godt med seinare i livet. I kjøkkenhagen bugnar det av nyttevekstar frå tidleg vår til sein haust, og i blomsterbeda kjempar vakre fargerike blomar om merksemda.

— Å dyrka er ei interesse. Eg har opparbeidd heile hagen. Her var det berre tre tidlegare som stod heilt inn til huset, seier ho.

Eige drivhus er draumen for mange hageeigarar og sjølvsagt måtte også Tante-tunet» ha eit veksthus der både folk og planter kunne trivast.

Eigeninnsats

Veksthuset har ho bygd utelukkande på eiga hand. Alt av murararbeid og snikkararbeid er signert gardeigaren sjølv. I tillegg har ho stått for det meste av innvendig arbeid på dei andre bygningane. Bakaromnen i eldhuset, innvendige panel, golv, alt av innvendig malingsarbeid og innreiing elles er sjølvgjort. Skalet til kjøkenskapa har ho snikra saman på plassen før skreddarsydde skapdører laga av Trestubben i Suldal etter mal frå dei opphavlege skapdørene, blei sett på plass.

— Eg synest det er kjekt å få ting til. Då eg vaks opp blei eg med på det meste og eg har aldri blitt fortalt at eg ikkje kan gjera noko. Og etter at eg blei aleine har arbeidet blitt terapi. Eg har alltid likt å vera i aktivitet og nå har det blitt ekstra viktig, seier den nevenyttige dama.

Gjenbruk

Gjenbruk er ein raud tråd gjennom heile prosjektet. Så godt som alt av material og inventar har levd eit tidlegare liv. Kledning og trepanel er for det meste returmaterial til familiebedrifta i Ølensvåg og møblar er enten kjøpt på gjenbruskforretningar eller gitt i gåve.

— Ingenting i huset er kjøpt nytt med unntak av kvitevarer og senger. Elles er det brukt returmaterial. Dette er eit skikkeleg gjenbrukstun, seier Berge.

Til dagleg bur ho i Ølensvåg og har ingen planar om å byta adresse dei nærmaste åra. Men eigedomen skal ikkje så ubrukt av den grunn.

— Me har brukt det i familiesamanheng og eg låner det ut til tilstellingar. Nå held eg på med omnen i eldhuset og i vinter vil eg læra å bruka han. Når alt er ferdig håpar eg å leiga ut. Eg håpar plassen kan generera mykje kjekt framover, seier 56-åringen og håpar på mykje liv på tunet i åra som kjem.