Føler bygdene blir motarbeidde

— Dersom Statsforvaltaren og fylket er negative til alt som ikkje er i gangavstand til sentrum, blir det ei avvikling av Distrikts-Noreg. Det er utopi at me ikkje skal bruke bilen her, seier Stig Hatteland.

Nyleg var arealdelen av kommuneplanen til Vindafjord for 2025–2037 ute på høyring. Totalt kom det 73 motsegn frå offentlege instansar: 58 frå Statsforvaltaren i Rogaland, 14 frå fylkeskommunen og ei frå Vegvesenet.

Av desse handla 62 om areal som er lagt inn i planen. 21 av motsegnene gjaldt bustad, 19 næringsareal, sju kombinerte føremål, elleve naust og småbåthamn, og fire om turisme og turstiar.

Utvidar andre plassar

Den årlege bedriftsundersøkinga til Fikse Næringsforening viser at 60 prosent av medlemsbedriftene deira i Etne og Vindafjord har eit udekt kompetansebehov. For Hatteland-konsernet, som har internasjonale selskap, er ikkje dette eit like stort problem.

— Me tilpassar oss slik at me er der kompetansen er, forklarar Stig Hatteland.

På hovudkontoret i Vats var dei per 14. februar 63 tilsette, fordelt på fire selskap, inkludert Nausthaugen barnehage. Konsernsjefen fortel at det dei potensielt kunne utvida på i Vats er IT-relaterte stillingar, noko det er avgrensa kompetanse på i Noreg, ikkje berre lokalt.

Sjølv bur han i Vats og jobbar på hovudkontoret, og skulle gjerne fått fleire kollegaer der. Men i praksis blir det ofte til at dei utvidar der dei har etablerte fagmiljø, eksempelvis i Aksdal.

Stor moglegheit

Hatteland-konsernet leiger ut lokalar til hovudkontoret til AutoStore i Åmsosen. Nyleg bestemte AutoStore seg for å leggje ned kontoret sitt i Haugesund og flytte cirka 40 tilsette til Vats, der dei no blir om lag 130. Stig Hatteland kjenner til fleire i Vats som har fått førespurnader om kjøp eller leige av bustader i lys av dette.

— Her ligg det ein moglegheit som er ganske stor. Men viss ein ikkje klarer å synleggjere at her skal det bli attraktive tomter, vil folk som er interesserte kanskje sjå til andre plassar i nærleiken, trur Hatteland.

Han er med i Vats i Vekst, som jobbar med å bidra til utvikling og tilflytting til bygda. Mange, spesielt unge, tek kontakt. Men dei opplever det som vanskeleg å få slå seg ned i bygda.

Med eige konsern og AutoStore ser Hatteland at mange med høg utdanning vil jobbe i Vats. Men for at dei skal kunne vere der over lang tid, trur han at folk må ha grunnlag for å etablere seg der. Då må ei bygd ha noko å tilby. Hatteland trekkjer fram barnehage og skule som viktig, noko Vats har, og attraktive tomter som det andre elementet. I lys av det ser han Statsforvaltaren og fylket sine innsigingar som den største hindringa for at dei kan utvide lokalt.

— Forvaltningspraksisen deira bør bli eit større tema i valkampen til hausten, seier Hatteland.

I Vats fremja Statsforvaltaren motsegn mot endring av areal til bustadføremål på Knapphus, Kårhus og Stokka. På Kårhus var det lagt inn tre nye område for bustadbygging. To av dei ligg inntil Kårhusfeltet, og eitt ligg som eit heilt nytt felt aust for Kårhus. Statsforvaltaren skriv at arealendringane fører til nye arealinngrep utan at det er eit konkret behov for nye bustadareal i området.

Fokus på jordvern

Seniorrådgivar Rune Lian i landbruksavdelinga var Statsforvaltaren sin saksbehandlar i det 63 sider lange høyringssvaret til Vindafjord kommune sitt forslag til kommuneplanen sin arealdel for 2025–2037. Han fortel at dei har behandla fleire kommuneplanar i det siste, og trur ikkje at Vindafjord med sine 58 motsegner er den kommunen som har fått flest.

Spurt om statlege og regionale myndigheiter si tilnærming til endring av arealformål, til dømes til bustadformål og bustadklynger, er strengare no enn for ti år sidan, svarar Lian at det på ein måte stemmer. Han forklarar at bustadbygging og bustadkapasitet er eit nasjonalt ønskje, men at det har blitt noko strengare krav til kor det kan lokaliserast.

— Det er nasjonale forventningar til regional og kommunal planlegging som i større grad ivaretek jordvern og natur. Med det følgjer ei bustadutvikling som er meir effektiv, altså meir sentralisert i tettstadene, seier Lian.

Han understrekar at det er opning for bustadbygging i bygdene i Vindafjord tilpassa behova plassane har, men at ein må balansere det med andre omsyn som jordvern, natur og samfunnstryggleik. Vidare seier han at han forstår at kommunen og innbyggjarar ønskjer utvikling, og at Statsforvaltaren vil vere imøtekommande der dei kan.

I ein kommune som Vindafjord vil dei i større grad akseptere bustadprosjekt der bebuarane blir avhengige av bil enn i byar, sidan det er større avstandar og dårlegare kollektivtilbod – men ikkje for ein kvar pris.

— Nye område som ikkje ligg i tilknyting til eksisterande tettstadar, vil nok vere vanskelege å få til, seier rådgivaren.

Konfrontert med at motsegner frå Statsforvaltaren og fylket opplevast som eit hinder for at Hatteland-konsernet kan utvide i Vats, seier Lian at det ikkje er underdekning på bustadområde i bygda.

Han viser til at det er ein arealreserve på Kårhus som ikkje er bygd ut. Meir landleg i bygda, seier han, møter ein gjerne utfordringar knytt til arealbeslag og konflikt med andre omsyn som landbruks-, natur- og friluftsområde (LNF), jordvern og naturverdiar.

Utsegnet om at dersom Statsforvaltaren og fylket er negative til alt som ikkje er i gangavstand til sentrum, blir det ei avvikling av Distrikts-Noreg, kan han vere einig i. Han seier at mange kommunar i så fall vil slite, men poengterer at ein må definere kva ein meiner med gangavstand og sentrum.

— Me jobbar for at det skal bli større moglegheit for å ha betre bustadmarknadar i nærleik av kollektivtilbod og sentralfunksjonar, seier Lian.

Moglegheiter utan skule

På Bjoa har Statsforvaltaren fremja motsegn mot fire arealendringar til bustad eller bustadklynge. Den eine foreslåtte arealendringa i Apalvik inneber å endre arealføremålet på eit område på om lag 73 dekar frå LNF-føremål til bustadføremål. I høyringsinnspelet skriv Statsforvaltaren at, som kommunen viser til, er det ikkje venta at det vil vere trong for mange nye bustader på Bjoa i den komande planperioden:

Det er framleis ledig bustadareal i Hjartåkerfeltet, samt i Apalviklia og Buevegen. Det er også eit større ledig areal (K4) rett ved skuleområdet avsett til kombinert føremål næring/forretning/bustad. Det offentlege skuletilbodet på Bjoa er vedtatt lagt ned. Nærleik til skule kan derfor ikkje brukast som eit argument for bustadbygging i området. Dette gjeld sjølv om det skulle kome private drivarar av skulen, då dette ikkje nødvendig vis er eit allment tilgjengeleg tilbod.... Med utgangspunkt i at det er ein god arealreserve for bustader generelt på Bjoa og at det framleis er eit fortettingsmoglegheiter i den nord-vestlege delen av det foreslegne arealet, kan vi ikkje sjå at det er naudsynt å sette av jordbruksareal i sør-aust til bustadføremål.»

Lian seier at det ikkje nødvendigvis blir vanskelegare med nye bustadprosjekt på Bjoa og Imsland som følgje av at skulane der blir lagde ned i haust. Han meiner at kommunen må ha ein tanke om korleis bygdene skal utviklast, og at det vil vere moglegheiter for bustadbygging der.

Klart for dialog

I eit formannskapsmøte tysdag presenterte einingsleiar Thomas Vestbø for areal og forvaltning innspela kommunen har fått til arealdelen og vegen vidare. Til saman kom det 155 høyringssvar. Han framheva at det er 60 høyringssvar som ønskjer meir areal inn i planen, medan det er 62 motsegner mot areal som er foreslått lagt inn.

— Det er betydeleg avstand mellom lokale, nasjonale og regionale forventningar til arealbruk, sa Vestbø.

Til slutt i presentasjonen fortalde han om prosessen vidare. I juni og august blir det administrative drøftingsmøte mellom kommunen og Statsforvaltaren. Deretter blir det gjennomgang av motsegner i kommunen, før det blir politisk sak om motsegner – der kommunedirektøren tilrår prioriteringar før meklinga mellom kommune og motsegnspartar.

Kommunen har bede om ein dato i haust for meklinga. I heile perioden vil administrasjonen arbeide med kunnskapsgrunnlaget for å løyse motsegner. Til slutt blir det andre gongs behandling av planen, noko som avheng av prioriteringane og meklinga. Tvistar mellom motsegnspartar og kommunen som ikkje blir løyste, hamnar hos Kommunal- og distriktsdepartementet.