Me seier at me aldri må gløyma. Men kva gjer me for å hugsa?

Me må aldri gløyma.»

Orda kjem igjen, kvart år. Dei står i avisspalter og på minnesider, dei blir sagt frå talarstolar og i nyheitssendingar. Me løfter dei fram med rettferdig tyngde – og me meiner dei.

Datoen 22. juli 2011 er ei djup rift i norsk historie. Det som skjedde denne dagen, skapte eit traume me som samfunn framleis lever med. 77 menneske blei drept. Dei fleste av dei unge, på sommarleir. Drapa var ikkje tilfeldige. Dei var målretta. Ideologisk motiverte. Eit angrep på demokratiet – og på deltakinga i det.

Også frå vårt eige distrikt reiste ungdommar til Utøya denne sommaren. Me hugsar den lange ventinga, uvissa. Våre» var heldige og fekk koma heim igjen. Andre fekk ikkje. 22. juli skjedde ikkje langt unna. Det kunne vore oss. Og det kan skje igjen

Derfor må me spørja: Har me klart å ta inn over oss kva 22. juli eigentleg var? Og har me klart å ta med oss lærdomane – også når det ikkje står ein dato og blinkar i kalenderen?

Det finst ingen verdig måte å minnast denne dagen på utan å ta innover seg kva som låg bak. Angrepet var ikkje retta mot enkeltmenneske, men mot idear. Mot eit samfunn der alle har plass. Mot unge som trur dei kan gjera ein forskjell.

Når me seier me må aldri gløyma, så held det ikkje å berre hugsa på datoen. Me må også hugsa det politiske og menneskelege alvoret. Me må kjenna det på kroppen – også når det kostar, også når det er krevjande.

For kvar gong me ser hat og konspirasjonar få fotfeste i den offentlege samtalen, kvar gong unge menneske blir møtt med hån når dei prøver å engasjera seg, kvar gong fordommar blir pakka inn som meiningar» og får stå uimotsagde – då må me hugsa.
Når det politiske ordskiftet hardnar til, og samtalen handlar meir om kven som ropar høgast enn om kva som er rett og sant, då treng me det kollektive minnet.
Me treng å hugsa kva som skjer når ord får grobotn i mistillit, og når mistillit får veksa i fred.

Me må hugsa at det finst linjer, ikkje berre punkt. At det som verkar lite, kan få store konsekvensar. At historia ikkje er noko som ligg bak oss, men noko me formar – kvar dag.

Å aldri gløyma betyr ikkje å stansa opp. Det betyr å ta med seg noko vidare.

Så eg spør: Klarar me å hugsa, når merkedagen er over? Klarar me å ta ansvar, kvar dag resten av året?

Svaret på det vil visa om me verkeleg meiner det me seier – når me skriv:

Me må aldri gløyma.»

Grethe Hopland Ravn